ABC PO TRANSPLANTACJI

A - antybiotyki 

- stosowane są do leczenia zakażeń wywołanych przez bakterie. Nie są skuteczne w przypadku infekcji wirusowych, takich jak grypa, czy nieżyt górnych dróg oddechowych (popularny "katar ") Generalnie, o ich zastosowaniu powinien decydować lekarz, który odpowiada nie tylko za właściwy dobór antybiotyku, ale również określa drogę jego podania (antybiotyki stosowane dożylnie są bardziej skuteczne niż doustne, ale wymagają przyjęcia pacjenta do szpitala).

W przypadku wątpliwości, co do sposobu leczenia sugerowany jest kontakt lekarza pierwszego kontaktu z ośrodkiem transplantacyjnym. Leczenie antybiotykami pacjentów po transplantacji serca powinno podlegać następującym zasadom:
Powinno być to leczenie celowane, to znaczy oparte na badaniu bakteriologicznym, w którym potwierdzano wrażliwość bakterii na dany lek. Jeżeli sytuacja wymaga jednak natychmiastowego podania leku, to przed jego podaniem powinna zostać zabezpieczona próbka materiału do badania bakteriologicznego (plwocina, mocz, krew, wymaz z rany).
Należy unikać interakcji pomiędzy antybiotykami a następującymi lekami immunosupresyjnymi - cyklosporyną-A, takrolimusem, sirolimusem/rapamycyną i ewerolimusem. Leki te są zbliżone strukturą do antybiotyków makrolidowych i inne leki z tej grupy (erytromycyna, klaritromycyna) mogą podnosić ich stężenie we krwi (podobnie antybiotyki z grupy fluorochinolonów). Jeszcze bardziej niebezpieczną grupą są obniżające stężenie wymienionych wyżej leków immunosupresyjnych antybiotyki przeciwprątkowe. Stosowanie antybiotyków wchodzących w interakcje z lekami immunosupresyjnymi możliwe jest jedynie w porozumieniu z ośrodkiem transplantacyjnym, dysponującym możliwością oznaczania ich stężenia we krwi.
Należy unikać antybiotyków nefrotoksycznych, takich jak gentamycyna (i inne aminoglikozydy), czy wankomycyna. W przypadku ich stosowania należy skrupulatnie kontrolować funkcję nerek, a w szczególności pilnować właściwego nawodnienia organizmu pacjenta.

B - biopsja mięśnia sercowego

 - badanie rozstrzygające o odrzucaniu komórkowym przeszczepionego serca. Do chwili obecnej nie opracowano metody inwazyjnej lub nieinwazyjnej, której czułość i swoistość choćby zbliżyła się do wyników biopsji. Milimetrowej wielkości fragmentu mięśnia sercowego i wsierdzia pobiera się z przegrody międzykomorowej bioptomem wprowadzanym do prawej komory. Biotom wprowadzany jest do serca przez jedną z żył centralnych, najczęściej szyjną lub udową. Samo pobranie wycinków nie powoduje dolegliwości u pacjenta. Nieprzyjemne jest, natomiast, założenie wkłucia do żyły, przez które wprowadzany jest biotom. Dokonywane jest ono w znieczuleniu miejscowym. Ryzyko dla pacjenta, w przypadku gdy biopsję wykonuje doświadczony zespół, jest minimalne i wiąże się z możliwością przedostania się pewnej ilości krwi do worka osierdziowego otaczającego serce. Z tego powodu, przed i po biopsji, wykonywane jest badanie echokardiograficzne serca. Biopsję można wykonać w każdym przypadku, w którym upośledzenie sprawności przeszczepionego serca sugeruje odrzucanie, jednak większość biopsji wykonywana jest w trybie planowym, niezależnie od objawów, a ich częstość jest największa wtedy, kiedy ryzyko odrzucania jest dla pacjenta największe, czyli w pierwszym roku po transplantacji, a w szczególności w ciągu 3 pierwszych miesięcy po zabiegu.

C - cyklosporyna-A

 - wprowadzenie tego leku na początku lat 80-tych XX wieku zrewolucjonizowało transplantologię serca - wcześniejsze wyniki tego typu zabiegów były bardzo złe. Do chwili obecnej cyklosporyna pozostaje podstawowym lekiem immunosupresyjnym, a pomimo wielu lat doświadczeń jej stosowanie nadal nastręcza wielu problemów zarówno pacjentom, jak i lekarzom prowadzącym. Lek ten źle wchłania się z przewodu pokarmowego, a ponadto jego metabolizm w organizmie przebiega często w sposób nieprzewidywalny. Z tego powodu konieczne są oznaczenia stężenia leku we krwi pełnej przed podaniem kolejnej dawki. Czasami to nie wystarcza i konieczne jest poszerzenie pomiarów o pobranie 2 godziny od podania leku, a nawet wykonanie pełnego profilu (czyli wielu pobrań krwi po podaniu leku). Pacjenci muszą sobie zdawać sprawę, że każda niefrasobliwość w przyjmowaniu leku, może dodatkowo nasilić kapryśne zwyczaje tego leku. Z tego powodu lek powinien być przyjmowany w równych odstępach czasu (co 12 godzin) w powtarzalnych warunkach (tzn. zawsze na czczo, albo zawsze po posiłku). Jest to szczególnie ważne przed przyjazdem na kontrolę w ośrodku transplantacyjnym, kiedy to oznaczane będzie jego stężenie we krwi, w oparciu które zalecona zostanie zmiana dawki. Niekontrolowane obniżenie się stężenia cyklosporyny we krwi grozi ciężkim odrzucaniem przeszczepionego serca i zgonem pacjenta, natomiast wzrost stężenia cyklosporyny prowadzi do nasilenia jej nefrotoksyczności, aż do ostrej niewydolności nerek, kiedy to w ogóle ustaje wydzielanie moczu przez nerki. Innymi objawami ubocznymi stosowania cyklosporyny-A są: nadciśnienie tętnicze, wzrost cholesterolu, wzrost stężenia glukozy we krwi, nasilone owłosienie całego ciała i przerost dziąseł.

D - dieta

 - nie istnieje specyficzna dieta dla pacjentów po transplantacji serca. Należy jednak pamiętać, że stosowane leczenie immunosupresyjne wywołuje szereg objawów ubocznych, które wymagać mogą specyficznej diety. Najważniejsze z nich to: hiperlipidemia - stąd wskazane jest stosowanie diety z ograniczeniem tłuszczów zwierzęcych i cholesterolu, hiperglikemia prowadząca do cukrzycy - stąd konieczność unikania cukrów prostych (czyli tego co słodkie, ale również piwa), oraz przyrost masy ciała - stąd konieczność kontrolowania kaloryczności posiłków, a w szczególności unikania dojadania między posiłkami (jedzenia "z nudów").

E - ewentualność powrotu do pracy 

- pomimo znacznej poprawy komfortu życia wynikającej z przyrostu wydolności układu krążenia, tylko nieliczni pacjenci osiągają po transplantacji serca pełną sprawność fizyczną, typową dla płci i wieku. Wynika to z odmiennej fizjologii przeszczepionego serca i nie oznacza niepowodzenia zabiegu. W związku z tym o powrocie do pracy decyduje subiektywna ocena pacjenta, co do możliwości poddania się reżimowi codziennego wykonywania wysiłku. U pacjentów, którzy zadeklarują taką możliwość, powrót do pracy jest możliwy najwcześniej 3 miesiące po transplantacji serca. Jednak większości pacjentów zalecamy rozważenie powrotu do pracy po ukończeniu 1 roku po transplantacji, kiedy to dochodzi do stabilizacji funkcji przeszczepionego serca, zmniejsza się dawki leków immunosupresyjnych (spada ryzyko infekcji), a niebezpieczeństwo wystąpienia odrzucania jest minimalne.

F - frakcja wyrzutowa

 - (EF lub LVEF) - najprostszy do interpretacji parametr podawany w wyniku badania echokardiograficznego (UKG). Oznacza różnicę pomiędzy objętością rozkurczową a skurczową lewej komory serca. Prawidłowo powinien wynosić powyżej 50%. Jednak o sprawności serca decyduje tzw. rzut serca, czyli objętość krwi wyrzucana przez lewą komorę w jednostce czasu, a nie frakcja wyrzutowa, która może być niższa w przypadku powiększenia lewej komory i wcale nie oznacza to niższego rzutu serca. Prawidłowa EF nie gwarantuje niestety prawidłowego rzutu serca. Jest to natomiast wygodny parametr, który służy porównaniu wyników kolejnych badań (do oceny "poprawy " lub -pogorszenia się - sprawności lewej komory serca).

G - grapefruity

 - sok tego owocu podnosi stężenie cyklosporyny-A, takrolimusu, rapamycyny i ewerolimusu. Z tego powodu należy unikać spożywania zarówno całych owoców jak i jego soku i produktów pochodnych, np. toniku.

H - HBs 

- obecność tego antygenu we krwi potwierdza zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B. Zakażenie dokonuje się poprzez krew, a zatem jego ryzyko wzrasta od prostego pobrania krwi, aż do dużego zabiegu chirurgicznego i przetoczenia krwi włącznie. Niestety, u pacjentów po transplantacji serca nie można zrezygnować z wielu badań inwazyjnych podnoszących ryzyko infekcji. Z tego powodu zaleca się szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Szczepienie nie daje niestety 100% pewności, że pacjent nie zachoruje. Z tego powodu przed każdym kolejnym badaniem inwazyjnym konieczne jest oznaczenie antygenu HBs. Wynik jest ważny 3 miesiące, o ile wcześniej pacjent nie był narażony na ryzyko zakażenia (choćby przez dożylne podanie antybiotyku.

I - infekcje bakteryjne 

- bakterie są najczęstszą przyczyną zakażeń u pacjentów po transplantacji serca. Infekcje te wymagają leczenia antybiotykiem, najlepiej w sposób celowany, ale nie zawsze konieczne jest przyjęcie do szpitala. Najczęstszą infekcją bakteryjną stwierdzaną u pacjentów po transplantacji serca jest zapalenie oskrzeli - postawienie rozpoznania wymaga osłuchania płuc pacjenta przez lekarza. W przypadku łagodnego przebiegu infekcja taka może być leczona antybiotykiem doustnym w domu. Źle leczone zapalenie oskrzeli może stanowić punkt wyjścia do rozwoju zapalenia płuc. Postawienie rozpoznania powinno się odbyć po wykonaniu zdjęcia RTG płuc, a infekcja powinna być leczona w większości przypadków antybiotykiem dożylnym w szpitalu. Infekcja bakteryjna jest najczęstszą przyczyną dolegliwości bólowych przy oddawaniu moczu - jeżeli ma ona charakter przewlekły (często u pań), może być ona leczona antybiotykiem doustnym w domu. Jednak ostry charakter dolegliwości (bardzo szybkie narastanie dolegliwości, złe samopoczucie, wysoka gorączka) wymagają hospitalizacji i intensywnej terapii antybiotykami dożylnymi, w innym przypadku dojść może, bowiem, do zakażenia krwi. Zakażenie krwi (tzw. sepsa) jest najniebezpieczniejszą formą infekcji bakteryjnej. Może ona wynikać z bezpośredniego kontaktu bakterii z krwią (np. w trakcie zabiegu, który nie jest prowadzony w wystarczającą sterylnych warunkach), ale najczęściej dochodzi do niej w przypadku niewystarczającego leczenia infekcji o zasięgu lokalnym (np. w drogach moczowych). Sepsa przebiega z wysoką gorączką, znacznym przyspieszeniem akcji serca, spadkiem ciśnienia tętniczego, często niewydolnością oddechową. Wymaga intensywnej terapii w szpitalu, z możliwością podawania leków podnoszących ciśnienie krwi w stałych wlewach i dostępem do respiratora. U pacjentów po transplantacji serca sepsa szybko prowadzi do niewydolności nerek, która może spowodować konieczność stosowania hemodiafiltracji. W przypadku pojawienia się objawów niewydolności krążenia w przebiegu sepsy szczególnie ważne jest, aby nie pomylić jej z objawami ostrego odrzucania, jako że leczenie odrzucania wysokimi dawkami glikokortykosteroidów może nasilić objawy sepsy.

J - jakiej pomocy udzielić Ci może ośrodek transplantacyjny? 

Ośrodki transplantacyjne udzielają, w pełnym zakresie, informacji telefonicznej w przypadku gdy pacjent po transplantacji serca, lub prowadzący go lekarz, proszą o poradę. W przypadku takiej konieczności, pacjentowi (lub lekarzowi prowadzącemu) proponuje się kontrolę w trybie ambulatoryjnym lub hospitalizację w ośrodku transplantacyjnym. Z reguły, ośrodki transplantacyjne zajmują się leczeniem wszelkich powikłań wynikających z nieprawidłowej funkcji przeszczepionego serca lub leczenia immunosupresyjnego. Natomiast z uwagi na ryzyko dla innych pacjentów z osłabioną odpornością przebywających na oddziale, oddziały transplantacyjne preferują leczenie powikłań infekcyjnych w miejscu zamieszkania. Dotyczy to głównie infekcji bakteryjnych; specyficzne dla pacjentów leczonych immunosupresyjnie infekcje wirusowe leczone są wyłącznie w ośrodkach transplantacyjnych. Niezależnie od rodzaju powikłania, przyjęcie do oddziału transplantacyjnego powinno zostać uzgodnione telefonicznie, z uwagi na ograniczoną liczbę łóżek, szczególnie do terapii intensywnej.

K - koronarografia 

- najniebezpieczniejszym powikłaniem okresu odległego po transplantacji serca jest choroba tętnic wieńcowych przeszczepionego serca. Może się ona pojawić już pod koniec pierwszego roku po transplantacji, ale większość rozpoznań przypada na okres powyżej 5 lat od zabiegu. Ponieważ pacjenci po transplantacji serca nie odczuwają typowych dolegliwości stenokardialnych, tzn. bólu zamostkowego w przypadku zawał, a zmiany w EKG są często trudne do interpretacji, wymagane jest u nich wykonywanie planowych badań koronarograficznych. Przez dużą tętnicę (najczęściej udową) w ujścia tętnic wieńcowych wprowadzany jest cewnik, przez który podawana jest substancja kontrastująca - uzyskujemy obraz RTG światła naczynia. W przypadku takiej konieczności dokonujemy zabiegu angioplastyki przezskórnej. Najbardziej nieprzyjemnym momentem badania jest założenie wkłucia do tętnicy udowej (po usunięciu koszulki naczyniowej po zakończeniu badania stosowany jest również nieprzyjemny ucisk na to miejsce). Ryzyko związane z zabiegiem jest niewielkie i wynika z możliwości sprowokowania incydentu wieńcowego, lub powikłania zatorowego, poprzez manewry cewnikiem. Ponadto, podanie substancji kontrastującej niesie ze sobą ryzyko nasilenia się objawów niewydolności nerek (które niwelowane jest przez właściwe nawodnienie pacjenta przed zabiegiem). Pod koniec pierwszego miesiąca po zabiegu wykonywana jest tzw. koronarografia zerowa. Przyjmuje się, że zmiany stwierdzane w jej wyniku odnoszą się do choroby tętnic wieńcowych u dawcy. Wynik tego badania służy do porównań , przy kolejnych koronarografiach diagnostycznych. Pierwsza z nich wykonywana jest po roku od transplantacji, a kolejne w zależności od wyniku poprzedniego badania: po 2 latach w przypadku braku zmian w tętnicach wieńcowych, po roku w przypadku zmian nieistotnych hemodynamicznie, lub po 6 miesiącach w przypadku zmian istotnych hemodynamicznie, zwłaszcza gdy wymagają one zabiegu angioplastyki przezskórnej.

L - lekarz rodzinny

 - odgrywa wiodące rolę w opiece nad pacjentem po transplantacji serca, w okresie kiedy wypisywany jest on do domu. Ośrodek transplantacyjny nie stawia lekarzowi rodzinnemu żadnych konkretnych wymagań, a w szczególności nie obliguje go do wykonywania rutynowych badań kontrolnych (które w przypadku takiej konieczności wykonywane są w ośrodku transplantacyjnym). W przypadku niepowikłanym rola lekarza rodzinnego ogranicza się wprawdzie do wypisywania recept, jest ona jednak niezwykle istotne w przypadku pojawienia się u pacjenta nieoczekiwanych dolegliwości. Dobra orientacja lekarza rodzinnego w stanie pacjenta pozwala na szybkie ustalenie natury stwierdzanych u niego odchyleń i właściwe ukierunkowanie dalszej diagnostyki i leczenia. Nasze doświadczenia wskazują, że błędy diagnostyczne popełniane na etapie kontaktu z lekarzem rodzinnym, często są powielane w lokalnych oddziałach szpitalnych, co podkreśla wagę pierwotnego rozpoznania postawionego przez lekarza rodzinnego. Z tego powodu zalecamy, aby lekarz rodzinny wybierany był przez pacjenta z namysłem, a nie na zasadzie przypadku, a kontakt z wybranym lekarzem był starannie podtrzymywany. Oddziały transplantacyjne chętnie służą lekarzom rodzinnym radą i pomocą.

Ł - łączenie innych leków z immunosupresją 

- leki immunosupresyjne o strukturze antybiotyków makrolidowych (cyklosporyna-A, takrolimus, sirolimus/rapamycyna, ewerolimus) są metabolizowane w wątrobie w układzie cytochromu P450. Niestety, ten sam szlak metaboliczny wykorzystywany jest przez wiele innych leków nie mających związku z immunosupresją, co stać się może przyczyną groźnych dla życia powikłań. Dlatego, przed każdym włączeniem nowego leku u pacjenta po transplantacji serca należy upewnić się, czy nie spowoduje on zmiany stężenia cyklosporyny-A. Podobna sytuacja ma miejsce w chwili, kiedy chcielibyśmy jakiś przewlekle stosowany u pacjenta po transplantacji serca lek odstawić. Jeżeli dawka cyklosporyny-A dostosowana była do stopnia interakcji ze wspomnianym lekiem, to jego odstawienie może spowodować gwałtowną zmianę stężenia cyklosporyny. Najważniejszymi lekami podnoszącymi stężenie cyklosporyny-A (co może prowadzić do niewydolności nerek) są leki przeciwgrzybiczne z grupy pochodnych imidazolu (charakterystyczna końcówka �-azol�: ketokonazol, flukonazol, itrakonazol) i wolno działające leki blokujące kanał wapniowy (diltiazem i werapamil), natomiast najważniejszymi lekami obniżającymi stężenie cyklosporyny-A (co grozi ostrym odrzucaniem i zgonem pacjenta) są antybiotyki przeciwprątkowe (ryfampicyna, izoniazyd) i leki przeciwdrgawkowe (karbamazepina, fenytoina).

M - mykofenolan mofetylu 

- najczęściej stosowany w chwili obecnej lek immunosupresyjny. Stanowi uzupełnienie terapii inhibitorem kalcineuryny, lub sirolimusem, i jako taki wykazał swoją przewagę nad azatiopryną, zmniejszając częstość odrzucania i poprawiając przeżycie w pierwszym roku po transplantacji serca. Nie jest natomiast lekiem wystarczająco silnym, aby stosować go u pacjentów po transplantacji serca samodzielnie, czy też z glikokortykosteroidem. W porównaniu z inhibitorami kalcuneuryny, czy też inhibitorami mTOR (sirolimus, ewerolimus), lek jest bardzo dobrze tolerowany, a nieliczne objawy uboczne związane są z podrażnieniem błony śluzowej przewodu pokarmowego (co najczęściej prowadzi do biegunki) i na ogół stępują po zmniejszeniu dawki leku. Substancją aktywną jest kwas mykofenolowy, który powstaje z mykofenolanu mofetylu w wątrobie. Dostępny jest również preparat zawierający sól sodową kwasu mykofenolowego w formie Enteric Coated (EC).

N - nadciśnienie tętnicze 

- jest bardzo częstym powikłaniem u pacjentów po transplantacji serca. Wynika ono z 3 elementów. Po pierwsze, znaczna część pacjentów cierpiała na nadciśnienie tętnicze jeszcze przed transplantacją serca (najczęściej jeszcze przed rozpoznaniem niewydolności serca). Po drugie, leki immunosupresyjne z grupy inhibitorów kalcineuryny (zwłaszcza cyklosporyna-A) mają działanie obkurczające naczynia t tętnicze, wywołując nadciśnienie tętnicze. Po trzecie, nadciśnienie tętnicze rozwija się w wyniku postępującej niewydolności nerek. W dodatku, istnieje sprzężenie zwrotne dodatnie pomiędzy nadciśnieniem tętniczym, a niewydolnością nerek - wysokie ciśnienie krwi uszkadza nerki, co wywołuje dalszy wzrost ciśnienia tętniczego. Podstawowymi lekami stosowanymi w leczeniu nadciśnienia są inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę (w skrócie ACEI, najprostszym z nich jest enalapril), blokujące kanały wapniowe pochodne nifedypiny (najczęściej spotykane - nitrendypina, amlodypina) i leki blokujące receptory adrenergiczne typu alfa (α-blokery: doksazosyna, prazosyna). Zamiast ACEI można stosować leki blokujące receptory angiotensyny II (w skrócie ARB, najczęściej stosowanym jest losartan). Z uwagi na szczególną rolę i możliwe objawy uboczne do leczenia nadciśnienia u pacjentów po przeszczepieniu serca nie powinny być stosowane leki blokujące receptory adrenergiczne typu beta (w skrócie β-blokery) i leki odwadniające. Leki obniżające ciśnienie tętnicze powinny być stosowane regularnie w stałych dawkach (a nie doraźnie w przypadku wzrostu ciśnienia tętniczego). Jeżeli pomimo tego wartości ciśnienia tętniczego przekraczają 140/90 mmHg należy skontaktować się z ośrodkiem transplantacyjnym lub lekarzem rodzinnym celem zwiększenia dawek leków, lub włączenia dodatkowego leku hipotensyjnego.

O - OHT 

- angielski skrót od słów orthotopic heart transplantation, oznaczający ortotopowe przeszczepienie serca. Przymiotnik ortotopowy oznacza, że serce zostało wszczepione w pozycji fizjologicznej, w miejscu niewydolnego serca. Możliwe jest również "doszycie" przeszczepionego serca w pozycję niefizjologiczną w ten sposób, aby wspomagało ono pracę niewydolnej lewej komory. Jest to heterotopowy przeszczep serca (HHT). Innym przykładem przeszczepu ortotopowego jest transplantacja serca, natomiast wszczepienie nerki odbywa się heterotopowo.

P - przyjmowanie płynów 

- pacjenci po transplantacji serca zmuszeni są przyjmować leki immunosupresyjne o działaniu ubocznym, polegającym na uszkodzeniu nerek. Efekt ten nasila się, jeżeli organizm pacjenta jest odwodniony. W związku z tym, nie należy dopuszczać do nadmiernego odwodnienia organizmu, o co łatwo przy wysokiej temperaturze powietrza (a więc głównie w lecie) i przy nieregularnym przyjmowaniu płynów (np. jeżeli nie wzięliśmy ze sobą butelki wody mineralnej na podróż do ośrodka transplantacyjnego). Pacjent powinin przyjmować przynajmniej 2 litry płynów na dobę, najlepiej w postaci rozłożonych w czasie porcji. Szczególnie muszą na to zwrócić uwagę pacjenci bezpośrednio po transplantacji, którzy z okresu oczekiwania na przeszczep pamiętają zalecenia sugerujące ograniczanie objętości przyjmowanych płynów i konieczność stosowania dużych dawek leków diuretycznych w celu maksymalnego odwodnienia organizmu. Po transplantacji serca układ krążenia jest wydolny, a jednym z głównych zadań pacjenta staje się ochrona nerek.

R - rapamycyna/sirolimus 

- wraz z ewerolimusem tworzy osobną grupę leków immunosupresyjnych, tzw. inhibitorów białka mTOR. Ich siła działania jest mniejsza niż inhibitorów kalcineuryny, ale większa niż soli kwasu mykofenolowego. Połączenie inhibitora kalcineuryny (cyklosporyny-A lub takrolimusu) z inhibitorem białka mTOR (rapamycyną lub ewerolimusem) uważane jest za najmocniejszy dostępny w obecnym czasie schemat immunosupresji podtrzymującej. Niestety, w przypadku połączenia cyklosporyny-A z rapamycyną, nasila się nefrotoksyczne działanie tej pierwszej. Możliwe jest, natomiast, stosowanie rapamycyny i mykofenolanu mofetylu bez cyklosporyny-A. Kombinacja taka niesie ze sobą wprawdzie większe ryzyko odrzucania komórkowego, ale pozwala na uniknięcie uszkadzającego nerki działania inhibitora kalcineuryny. Dodatkową zaletą inhibitorów białka mTOR jest hamowanie rozwoju guzów nowotworowych, natomiast objawem ubocznym - upośledzone gojenie się ran po zabiegach chirurgicznych.

S - statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA 

- jest to grupa leków charakteryzujących się działaniem obniżającym stężenie lipidów we krwi (szczególnie cholesterolu), ale również łagodnym działaniem przeciwzapalnym stabilizującym blaszki miażdżycowe w tętnicach wieńcowych (ich pękanie jest główną przyczyną zawału serca). W przypadku pacjentów po transplantacji serca wykazano, że zastosowanie statyny we wczesnym okresie po zabiegu, niezależnie od stężenia cholesterolu, zmniejsza ryzyko zgonu w pierwszym roku po zabiegu, co wiąże się z mniejszą liczbą epizodów odrzucania przebiegających z objawami niewydolności przeszczepionego serca. Z tego powodu stosowanie statyn zaleca się wszystkim pacjentom po OHT, o ile nie pojawią się objawy nietolerancji leku. Objawem takim są bóle mięśni (głownie bóle mięśni łydek i innych intensywnie pracujących mięśni), a w badaniach laboratoryjnych zwiększona aktywność kinazy kreatynowej (CPK) w surowicy.

T - takrolimus 

- jest alternatywnym w stosunku do cyklosporyny-A inhibitorem kalcineuryny. Ma ten sam mechanizm działania immunosupresyjnego i, mimo że stosowany jest w nawet 100x mniejszej dawce, jest w podobnym do cyklosporyny stopniu nefrrotoksyczny. Różni się natomiast profilem pozostałych działań ubocznych. Rzadziej wywołuje nadciśnienie tętnicze, częściej cukrzycę. W przeciwieństwie do cyklosporyny nie podnosi stężenia cholesterolu. Nie powoduje przerostu dziąseł, ani owłosienia całego ciała, ale może wywoływać łysienie. Zastąpienie cyklosporyny-A takrolimusem jest szczególnie zalecane u pacjentów z powtarzającymi się epizodami ostrego odrzucania.

U - uwaga na nowotwory 

- konsekwencją leczenia immunosupresyjnego, a więc upośledzającego sprawność układu odpornościowego u człowieka, jest zwiększona zapadalność na nowotwory. Najczęstszymi nowotworami złośliwymi są raki skóry, które dotyczą głównie powierzchni ciała wystawionych na działanie słońca. Należy również zwracać uwagę na wielkość węzłów chłonnych, jako że ich powiększenie może oznaczać rozwój tzw. potransplantacyjnej choroby limfoproliferacyjnej (w skrócie PTLD), która na ogół przebiega pod postacią złośliwego chłoniaka z komórek B. Inne nowotwory wynikają z indywidualnego narażenia pacjenta, np. osoby które nie wyzbyły się nałogu palenia papierosów są szczególnie narażone na rozwój raka płuc. Specjalistyczne leczenie nowotworów realizowane jest na ogół poza ośrodkami transplantacyjnymi, jednak zalecany jest kontakt służący ustaleniu sposobu leczenia immunosupresyjnego w okresie terapii przeciwnowotworowej.

W - wirusy CMV i EBV 

- zakażenia wirusami cytomegalii (CMV) i Ebsteina-Barr (EBV) są powszechne w populacji naszego kraju i na ogół przebiegają bezobjawowo. Objawy infekcyjne są natomiast częste u pacjentów z odpornością osłabioną leczeniem immunosupresyjnym. Najczęstsza jest infekcja wirusem CMV, której szczyt zachorowań przypada na koniec pierwszego miesiąca po transplantacji. Objawy ogólne przypominają grypę - dominuje gorączka, uczucie rozbicia, bóle mięśni i głowy. Właściwie rozpoznana i leczona infekcja CMV na tym etapie nie jest niebezpieczna. Znacznie bardziej groźne są postacie narządowe CMV - choroba wrzodowa żołądka, anemia, niewydolność nerek, a w szczególności zapalenie płuc, ale dochodzi do nich znacznie rzadziej. Rzadziej również obserwuje się u pacjentów po transplantacji serca objawy infekcji EBV, ale mogą się one pojawić w każdym okresie po zabiegu. Przebiega ona, na ogół, z powiększeniem węzłów chłonnych (głównie okolicy głowy i szyi) i może przejść w chłoniaka złośliwego, określanego jako PTLD - transplantacyjna choroba limfoproliferacyjna. Leczenie przeciwwirusowe realizowane jest w ośrodkach transplantacyjnych, natomiast w przypadku chłoniaka konieczne może być przeprowadzenie chemioterapii - w oddziale hematologicznym lub onkologicznym.

Z - zęby 

- zabiegi stomatologiczne wykonywane mogą być u pacjentów po transplantacji serca przy użyciu dowolnej formy znieczulenia, pod warunkiem zastosowania osłony antybiotykowej (podczas zabiegu dochodzi do kontaktu bakterii zamieszkujących jamę ustną z krwią). Martwe zęby są potencjalnym ogniskiem infekcji i powinny być usuwane.



Autor: Michał Zakliczyński

źródło: http://www.transplantacjaserca.waw.pl/domowa/