wiadomość powitalna

ALL ABOUT THE HEART

"Jakie jest twoje serce, ten tylko się dowie,
kto je stracił, więc dbaj i kochaj swoje serduszko"
andriju
Z powodu mocnego związku z duchową duszą,
ciało ludzkie nie może być postrzegane jako
wyłącznie zespół tkanek, organów i funkcji,
lecz raczej jako istotna część osoby,
która przez ciało ukazuje się i wyraża".
JAN PAWEŁ II
Znajdź swój bilans życia.
3 x 8 = 24
Jest to magiczne równanie życia!
8 godz.snu
8 godz.pracy
8 godz.odpoczynku
Jeżeli tylko możesz
dostosuj się do tego!
andriju


"PRACA TO NIE TYLKO TO CO ROBISZ
LECZ TO CO POZOSTAWIASZ PO SOBIE INNYM"
andriju













środa, 12 stycznia 2011

SKŁADAK

Kto to jest składak?
Wśród ludzi oraz w całym środowisku transplantacyjnym,utarło się nazywanie
człowieka po przeszczepie "składakiem".Dlaczego, nie wiem.
Może dlatego,że zamiast swojego serca ma "cudze",które w drodze przeszczepu zostało mu wymienione.
















...ja i moi koledzy po przeszczepie serca(składaki)


Ja właśnie jestem takim składakiem.Od kogo mam serce nie wiem i nie chcę wiedzieć.
Nie chcę czuć rozczarowania lub myśleć o rodzinie dawcy serca.
Będąc na kolejnym badaniu biopsji serca usłyszałem taki dowcip:
Po pewnym czasie spotkali się dwaj koledzy,jeden z nich był właśnie po przeszczepie serca,a ten drugi wrócił z zagranicy.
-Cześć Edek,dawno Cię nie widziałem jak się czujesz?
co porabiasz?
-Czuję się bardzo dobrze właśnie w tym roku miałem transplantację serca
-Co ty powiesz!
-A wiesz od kogo masz serce?
-Tak,od 26 letniej kobiety
U kolegi nagła konsternacja!?
-I co?
-Jest mały problem
-Jaki?
-Oglądam się za młodymi mężczyznami...
-cha...cha...cha!!

TERAZ POWAŻNIE.

Ważne jest aby operacja się udała,pacjent musi być na tyle mocny,"zdrowy",aby wytrzymał,przeżył tą operację. Dlatego pacjenta odpowiednio się przygotowuje,żeby właśnie był mocny,gotowy do przeszczepu.Tak było ze mną. Profesor powiedział,że moje serce jest w tej chwili jak motyl, który ma pociągnąć czołg, czyli mój organizm, więc trzeba cię wzmocnić, żebyś tak skomplikowaną operację przeżył, przecież to jest 5-6 godz. krążenia pozaustrojowego (sztuczne płuca respirator, sztuczne serce).
W miesiąc po przeszczepie doktor instruuje mnie,"żadnych spotkań,odwiedzin,żeby ludzie nie gromadzili się wokół ciebie.Pamiętaj nie ma odwiedzin wioski,wioska może poczekać.Ty nie masz naturalnej odporności dla ciebie nawet lekkie przeziębienie drugiej osoby,z którą się spotykasz jest bardzo niebezpieczne!
Transplantacja serca,ta jak w moim przypadku jest bardzo ważna i potrzebna,ratująca życie.Ale z drugiej strony pacjent wpychany jest w"małego aidsa" czyli całkowity brak odporności organizmu ze względu na branie leków immunosupresyjnych(na odrzut).
No cóż najważniejsze jest życie.Trzeba cieszyć się wszystkim; rodziną,przyrodą i nową przygodą.
Bądźmy pogodni i wyrozumiali dla drugiego człowieka.

TEGO WAM WSZYSTKIM I SOBIE ŻYCZĘ!!

piątek, 7 stycznia 2011

Aktywność fizyczna

Aktualnie szeroko propagowana jest formuła dotycząca niezbędnego dla organizmu wysiłku fizycznego:
3x30x130
co oznacza:przynajmniej 3 razy w każdym tygodniu wysiłek fizyczny trwający 30 min.o intensywności powodującej przyspieszenie tętna do liczby 130 uderzeń na min.Bez względu na Twój wiek,aktywność fizyczna ma istotne znaczenie dla Twojego zdrowia i utrzymania dobrego samopoczucia.


KORZYŚCI:
-regularna aktywność fizyczna sprzyja dobremu samopoczuciu,
-pomaga Twojemu sercu pracować bardziej wydajnie,poprawia krążenie,
-ułatwia obniżenie nadwagi i utrzymanie właściwego ciężaru ciała,
-wzmacnia Twój kręgosłup,stawy i mięśnie,pozwalając na utrzymanie prawidłowej postawy
nawet w starszym wieku,
-pomaga Ci w zrelaksowaniu się organizmu,
-ułatwia Ci zwalczanie innych czynników ryzyka jak nadciśnienie czy zaburzenia lipidowe,
WYBIERZ AKTYWNOŚĆ,KTÓRA:
-sprawia Ci przyjemność,
-poprawia Ci samopoczucie,
-którą możesz wykonywać regularnie,
-którą łatwo możesz dopasować do Twojego trybu życia.
Zwiększaj swoją aktywność stopniowo,a nie nagle.
Jeżeli jednak stwierdzono u Ciebie nadciśnienie tętnicze,chorobę serca
czy płuc,dolegliwości stawowe czy kręgosłupa,jeżeli przebyłeś nie dawno operację,
to skontaktuj się ze swoim lekarzem,a on doradzi Ci jakie formy aktywności
fizycznej i jaka ich intensywność są dla Ciebie najlepsze.


Najważniejsze jest twoje zdrowie

Pamiętaj,że dobre zdrowie winno stanowić najwyższą wartość naszego życia.

A dobre zdrowie powinniśmy wspierać w różny sposób w czasie całej drogi naszego życia,
między innymi poprzez:
-właściwą aktywność fizyczną,
-właściwie dobrane,smaczne i racjonalne odżywianie,
-utrzymanie właściwego ciężaru ciała,
-unikanie palenia tytoniu (zarówno czynnego i biernego),
-regularną kontrolę ciśnienia i właściwe leczenie nadciśnienia,
-regularną kontrolę poziomu cholesterolu i właściwe leczenie hiperlipoproteinemii,
-umiejętność radzenia sobie ze stresem dnia codziennego.
Tego życzę wszystkim oraz sobie!!


środa, 5 stycznia 2011

JAK ZAPOBIEGAĆ I LECZYĆ OTYŁOŚĆ

Chociaż przyczyny i mechanizmy otyłości są złożone, to w praktyce jednym godnym zalecenia sposobem walki z tą chorobą jest zmniejszanie spożycia z równoczesnym zwiększeniem wydatkowania energii. Jedz mniej, ruszaj się więcej! Unikaj tłuszczu i tłustych pokarmów zawierających dużo energii.

Warto wiedzieć, iż nie dosyć, że tłuszcz jest bogatym źródłem energii to jeszcze organizm wyjątkowo łatwo magazynuje energię z tłuszczu pokarmowego w postaci tłuszczu w tkance tłuszczowej , efektywniej niż energię z węglowodanów. W czasie konwersji węglowodanów do tłuszczu, aż 25% z nich, ulega spaleniu, podczas gdy w procesie przemiany tłuszczu pokarmowego do trójglicerydów tkanki tłuszczowej tylko około 3% z niego zamienia się na ciepło .

Poza tłuszczem, ograniczaj także spożycie wszelkiego rodzaju słodyczy, które są bogate w energię a zawierają mało składników odżywczych. Spożywaj natomiast produkty roślinne, szczególnie zawierające duże ilości błonnika, który wypełniając przewód pokarmowy daje uczucie sytości, a ponadto powoduje, że część energiodajnych składników pożywienia wydala się z kałem z powodu przyspieszonego przechodzenia zawartości przez przewód pokarmowy.


SŁOWNICZEK KARDIOLOGICZNY

A

ablacja- niszczenie za pomocą prądu o wysokiej częstotliwości miejsc w sercu,które zakłócają
jego czynność elektryczną

angina pectoris- łacińska nazwa dławicy piersiowej

angiografia wieńcowa- koronarografia;uwidocznienie w promieniach rentgenowskich tętnic wieńcowych
wypełnionych kontrastem

aorta- tętnica wychodząca wprost z serca;największa tętnica w ciele człowieka

arterioskleroza- miażdżyca tętnic;odkładanie się w ścianach tętnic złogów tłuszczu (cholesterolu)
i wapnia,które sprawiają,że tętnica staje się wąska i twarda

arytmia- niemiarowe bicie serca

asystolia- brak skurczów serca;zatrzymanie pracy serca

B

blok przedsionkowo-komorowy- utrudnienie lub przerwanie przewodzenia pobudzeń elektrycznych
między przedsionkami a komorami przez węzeł przedsionkowo-komorowy i włókna przewodzące

bradyarytmia zupełna-wolny i niemiarowy rytm serca występujący podczas migotania przedsionków

bradykardia- nadmiernie wolny rytm serca ( poniżej 60 uderzeń na min.)

bradykardia zatokowa- wolny rytm serca wynikający z zaburzeń działania węzła zatokowego

bypass- "bajpas";połączenie omijające zwężony odcinek tętnicy,wytworzone podczas operacji
z fragmentu żyły,innej tętnicy albo sztucznej protezy naczyniowej

C

choroba wieńcowa- choroba niedokrwienna serca;polega na odkładaniu się w tętnicach wieńcowych
złogów cholesterolu i wapnia,które ograniczają możliwości odżywiania mięśnia sercowego;
jej najważniejszym objawem jest ból za mostkiem pojawiający się podczas wysiłku lub zdenerwowania

częstoskurcz- tachykardia;rytm serca o częstotliwości przekraczającej 100 uderzeń na minutę

częstoskurcz komorowy- rytm komorowy o częstotliwości przekraczającej 100 uderzeń na minutę

częstoskurcz węzłowy- rodzaj arytmii,która wywodzi się z chorego węzła przedsionkowo-komorowego

D

defibrylacja- wyciszenie chaotycznego i zagrażającego życiu zaburzenia rytmu ( migotania komór)
za pomocą wstrząsu elektrycznego

dławica piersiowa- napadowe odczucie ciasnoty lub ucisku w klatce piersiowej,któremu często
towarzyszy ostry ból,spowodowane niedostatecznym przepływem krwi przez tętnice wieńcowe.
Może się to również nazywać -dusznica bolesna

E

echokardiografia- metoda badania serca polegająca na uwidocznieniu jego budowy za pomocą
ultradźwięków

elektrokardiogram- EKG ;zapis prądu elektrycznego powstającego podczas pracy serca;
wykonywany jako EKG spoczynkowe,wysiłkowe lub ambulatoryjne; dostarcza informacji
o powstawaniu i rozchodzeniu się pobudzeń w sercu oraz o arytmiach i ich mechanizmach

elektrokoagulacja- zabieg polegający na powierzchownym spaleniu tkanki prądem elektrycznym
w celu jej usunięcia lub nacięcia

endokardium- wsierdzie; wewnętrzna warstwa serca

epikardium- osierdzie; zewnętrzna warstwa serca

K

kardiowersja- elektryczny wstrząs zsynchronizowany z rytmem serca zastosowany w celu przerwania arytmii (np. migotania przedsionków albo częstoskurczu komorowego)

L

litotrypsja- lek stosowany w terapii zaburzeń serca

M

migotanie komór- rytm komór polegający na niemiarowym i chaotycznym pobudzaniu komór z częstotliwością przekraczającą 300 pobudzeń na minutę; powoduje zatrzymanie krążenia

migotanie przedsionków- arytmia, podczas której rytm przedsionków jest chaotyczny i przekracza 300 pobudzeń na minutę

miokardium- mięsień serca

niemiarowość zatokowa- nieregularny rytm serca wynikający z nieregularnego powstawania impulsów w węźle zatokowym

N

niewydolność serca- zmniejszenie siły skurczu mięśnia ujawniające się podczas wysiłku albo nawet w spoczynku, którego następstwem est niedostateczna ilość krwi przepływająca przez narządy wewnętrzne

O

osierdzie- zewnętrzna warstwa serca

P

plastyka balonowa- angioplastyka balonowa; poszerzenie zwężonych odcinków tętnicy za pomocą specjalnego balonu

próba wysiłkowa- elektrokardiogram wysiłkowy; EKG wykonywane podczas wysiłku fizycznego (np. pedałowanie na specjalnym rowerze albo chodzenie po ruchomej bieżni), które pozwala wykryć zaburzenia przepływu krwi w tętnicach wieńcowych wywołane podczas wysiłku

przedsionek- jama serca, do której krew spływa z żył, zanim dostanie się do komór

R

radioterapia- leczenie nowotworów za pomocą naświetlania promieniami jonizującymi

rozkurcz- faza rozluźnienia mięśnia serca; głownie w tym czasie krew przepływa przez mięsień serca

rytm zastępczy- gdy naturalny rozrusznik serca (węzeł zatokowy) zawodzi, inne miejsca w sercu mogą wytwarzać impulsy układające się w wolny rytm (zwany rytmem zastępczym)

rytm zatokowy- rytm serca nadawany przez węzeł zatokowy (prawidłowy rytm serca)

S

skurcz serca- szybkie zbliżenie się do siebie ścian serca celu wypchnięcia krwi do naczyń

skurcze dodatkowe- skurcze serca wyłamujące się z miarowego rytmu

stymulacja- pobudzanie serca słabymi impulsami elektrycznymi

stymulacja antyarytmiczna- najłagodniejszy ze sposobów interwencji wszczepialnego kardiowertera-defibrylatora; stymulacja słabymi i bezbolesnymi impulsami wysyłanymi w dokładnie obliczonych momentach w celu przerwania częstoskurczu komorowego

stymulator jednojamowy- stymulator serca , który kontroluje i pobudza tylko jedną z jam serca (przedsionek albo komorę)

stymulator serca- rozrusznik serca; wszczepialne urządzenie wspomagające rytm serca; stymulator zaczyna pobudzać serce, gdy tylko rytm serca staje się zbyt wolny albo gdy pojawiają się przerwy w pracy serca, nie pobudza natomiast, gdy odbiera naturalne impulsy z serca o dostatecznie szybkim rytmie

T

tachykardia- rytm serca o częstotliwości przekraczającej 100 uderzeń na minutę

tachykardia zatokowa- szybki rytm serca wywodzący się z węzła zatokowego

tętnice- naczynia krwionośne, które transportują krew wpływającą z serca

tętnice wieńcowe- naczynia krwionośne (tętnice), które doprowadzają do mięśnia serca substancje odżywcze i tlen

trzepotanie komór- rytm komór o częstotliwości o przekraczającej 250 pobudzeń na minutę

trzepotanie przedsionków- arytmia, podczas której rytm przedsionków przekracza 200 uderzeń na minutę

W

węzeł przedsionkowo-komorowy- węzeł p-k; węzeł A-V; przełącznik pomiędzy przedsionkami a komorami, który przewodzi impulsy wytworzone przez węzeł zatokowy do komór

węzeł zatokowy- naturalny rozrusznik serca położony w prawym przedsionku; zbudowany z wyspecjalizowanych komórek miarowo wytwarzających impulsy elektrycznie

wsierdzie- wewnętrzna warstwa serca

wszczepialny kardiowerter-defibrylator- ICD; wszczepialne urządzenie kontrolujące i korygujące rytm serca; układ podobny do stymulatora złożony z generatora i elektrod; urządzenie nieprzerwanie śledzi rytm serca, a gdy rozpozna częstoskurcz komorowy, trzepotanie komór lub migotanie komór automatycznie interweniuje, wykonując stymulację antyarytmiczna, kardiowersję lub defibrylacją w celu przywrócenia prawidłowego rytmu serca

Z

zastawka mitralna- zastawka serca położona między lewym przedsionkiem a lewą komorą

zastawki serca-ruchome przegrody zbudowane z płatków wsierdzia, które dopuszczają przepływ krwi tylko w jedną stronę, porządkując krążenie w sercu

zawał serca- śmierć ograniczonego obszaru mięśnia serca w wyniku niedostarczonego zaopatrzenia w krew, najczęściej spowodowanego przez całkowite zamknięcie tętnicy wieńcowej

zespół "bradykardia-tachykardia"- zespół arytmii charakteryzujący się zmianami od skrajnie wolnych do skrajnie szybkich rytmów serca

zaburzenia rytmu serca- zakłócenia regularnej kolejności skurczów serca; odczuwane jako skurcze dodatkowe, kołatania, zwolnienie albo chwilowe przerwanie pracy serca

zespół zatoki szyjnej- nadwrażliwość splotu nerwowego w okolicy tętnicy szyjnej ; uciśnięcie tych nerwów wywołuje bradykardię, a nawet długą przerwę w pracy serca

poniedziałek, 3 stycznia 2011

Miażdżyca a cholesterol.


Miażdżyca polega na odkładaniu się złogów cholesterolu w ścianach naczyń tętniczych. Tętnice to nasza autostrada do poruszania się krwi po całym ciele, więc gdy na jej drodze zbierają się złogi cholesterolu, dochodzi do zwężenia naszej drogi czyli tętnic. Miejsce to zaczyna wapnieć i w ten sposób tętnice stają się mniej elastyczne. Dodatkowo w tych miejscach zmian występują ubytki śródbłonka, gromadzą się tam płytki krwi i powstają zakrzepy. Pęknięcie narastającego zakrzepu może prowadzić do udaru mózgu, choroby serca.


Czy naprawdę wysoki cholesterol jest odpowiedzialny za zmiany miażdżycowe?

Fakty i prawda na temat zmian miażdżycowych jest trochę inna.

Źródła nie powiązane wcale z przemysłem antycholesterolowym podają, że w zagrażających życiu blaszkach miażdżycowych znajduje się tylko 1% cholesterolu. Pewnie jesteś teraz w szoku! To nie jest żaden, błąd.

Proponuję Ci przeczytać dość kontrowersyjną książkę pt. „Mity o cholesterolu”, której autorem jest niemiecki prof. Walter Hartenbach. Ten znany specjalista w dziedzinie chirurgii przez kilkadziesiąt lat badał związki nieprawidłowego odżywiania z nowotworami i chorobami naczyń.

Walter Hartenbach twierdzi, że cholesterol nie ma żadnego wpływu na rozwój miażdżycy i choroby serca. W swoich badaniach nie stwierdził zależności między stężeniem cholesterolu we krwi, a rozwojem miażdżycy.

Rozwój miażdżycy powodują przede wszystkim uszkodzenia w ścianach naczyń krwionośnych. Dochodzi do tego między innymi w wyniku nieoptymalnego zaopatrzenia organizmu w organiczne witaminy A, C, E. Jest to bardziej ważne, niż obniżanie poziomu cholesterolu. Dlaczego właśnie tak? Osłabienie ścian naczyń krwionośnych i ich pęknięcia spowodowane są chronicznym niedoborem witamin. Cholesterol i inne metabolity mogą być groźne w przypadku, gdy dojdzie do osłabienia ścian i ich pękania.

Gdy dochodzi do pęknięcia, szczeliny nasz organizm musi się bronić, gdyby tak nie było, pęknięcia powiększałyby się i dochodziłoby do wyciekania krwi. Nasze naczynia krwionośne służą do bezpiecznego transportowania krwi w całym obiegu naszego ciała. Jeśli byłyby one dziurawe, doszłoby do wyciekania krwi na zewnątrz, a wynikiem tego byłaby śmierć.

Przez większość swojego życia nie zdajesz sobie sprawy, że taka sytuacja może dotyczyć również Ciebie, ponieważ te drobne uszkodzenia naczyń nie są dla nas wyczuwalne. Niestety to nas nie boli.

Jednak nasze ciało jest wyposażone w tzw. „system obronny - szybkiej reakcji” i nie pozostawia nas z tym problemem bez pomocy. W trybie awaryjnym wysyła swoich pomocników do zaklejenia dziur w Twoich arteriach. Organizm produkuje biologiczne „opatrunki”, które służą do zaklejania powstających niewielkich ran na naszych naczyniach krwionośnych. Tak się niestety składa, że nasz cholesterol jest jednym ze składników takich opatrunków.

Jeśli w Twoim życiu nie nastąpią zmiany i nadal będziesz poddawał się stresowi, nie przestaniesz palić, nie zadbasz o poprawę kondycji fizycznej, a co najważniejsze nie będziesz stosował uzupełnień witaminowo-mineralnych to Twój problem będzie się pogłębiał. Gdy Twoje spożycie witamin i minerałów będzie zbyt niskie, lub znikome to Twoje ścianki naczyń krwionośnych będą ciągle osłabione i powstawały będą coraz częstsze pęknięcia. Co za tym idzie? Do tych miejsc będzie ciągle wysyłane „pogotowie naprawcze” w skład, którego wchodzi cholesterol i pochodne białka.

W uszkodzoną ścianę wnikać będą tłuszcze (cholesterol) i białka. W miejscach powstałego uszkodzenia opatrunki w formie cholesterolu zaklejają w końcu odcinek tętnicy w ten sam sposób blokując dopływ krwi. Takie przeszkody powodują, że czasem do najważniejszego narządu jakim jest serce nie dopływa wystarczająca ilość krwi.

Miażdżyca więc nie jest niczym innym spowodowana jak tylko naturalną próbą naprawczą uszkodzonych naczyń krwionośnych. A składnikiem naprawczym jest cholesterol, który chroni uszkodzenia tętnic przed naszą śmiercią.

Niedobory witamin i minerałów utrzymujące się przez wiele lat powodują osłabienie tętnic, ich uszkodzenia i pęknięcia, ale także swój udział mają w tym:

- nadmierny stres,

- palenie papierosów i spożywanie alkoholu w nadmiernych ilościach,

- brak aktywności fizycznej,dieta,

Jeżeli Twoje naczynia nie dostają tego czego potrzebują, aby być mocne, ulegają korozji, uszkodzeniu, a opatrunków składających się z cholesterolu jest już na tyle dużo, że więcej się już nie mieści. Następuje wtedy blokada i krew niestety nie może się przedostać.

Jeśli ma to miejsce w tętnicy wieńcowej, dochodzi do zawału serca.

Zmiana diety przy cholesterolu

Gdy dowiedziałeś się, że masz zbyt wysoki poziom cholesterolu we krwi, udałeś się do swojego lekarza. On przepisał Ci leki, które miały za zadanie obniżyć cholesterol.





Lekarstwa na cholesterol najczęściej przepisywane przez lekarzy to tzw. statyny. Nie każdy chory ma świadomość, że te lekarstwa mają na celu pozbyć się objawów ze złym cholesterolem, czyli obniżają cholesterol. Nikt jednak nie wspomniał o tym, że statyny nie można zaliczyć do lekarstw, które służą również profilaktyce.

Potrzebujesz więc metody, która pozwoli Ci obniżyć wysoki cholesterol oraz będzie miała właściwości profilaktyczne, czyli: zadba o wzmocnienie naczyń krwionośnych, będzie dbał o układ krążenia, będzie zapobiegał powstawaniu zakrzepów, przyklejaniu się cholesterolu do ścianek naczyń, ochroni przed powstawaniem blaszki miażdżycowej. Dlaczego Ci to mówię?

Sposób na osiągnięcie tego wszystkiego jest bardzo prosty. Wystarczy włączyć do swojej diety kilka odpowiednich składników. Żeby obniżyć cholesterol i profilaktycznie naprawić naczynia krwionośne i usprawnić pracę układu krążenia musisz sięgnąć po naturalne metody.

W swojej diecie potrzebujesz przede wszystkim kwas Omega3, który skutecznie obniża poziom cholesterolu, nie dopuszcza do osiadania się cholesterolu na naczyniach krwionośnych, obniża ciśnienie, oraz zmniejsza skłonność do zlepiania się ciałek krwi.

Do tego możesz dorzucić czosnek, który ochrania Twój organizm przed powstawaniem blaszki miażdżycowej, zwiększa poziom cholesterolu HDL, zapobiega pojawianiu się uszkodzeń w układzie krwionośnym. Kolejne składniki to witamina C i witamina E. Te dwa składniki mają bardzo dobre zastosowanie i są niezbędne do wzmocnienia naczyń krwionośnych. Oprócz tego, że utrzymują ścianki naczyń w odpowiedniej formie, mają za zadanie redukować blaszkę miażdżycową.

Ostatnia na naszej liście jest Lecytyna. To ona powoduje obniżanie złego cholesterolu LDL, a przy tym podnosi poziom dobrej frakcji HDL. Wzmaga również działanie dwóch witamin C i E. Jeśli włączysz do swojej diety wyżej wymienione składniki w odpowiednich proporcjach, to na pewno w bardzo szybki sposób uzyskasz zamierzony efekt. Na potrzebę osób z podwyższonym cholesterolem został stworzony produkt, który zawiera wszystkie te składniki oraz inne. Cholestone ma wszystko to co potrzebujesz, żeby zadbać o swoje zdrowie.